Woord van de Week.
Arabisch is met haar meer dan 300 miljoen moedertaalsprekers één van de meest gesproken talen ter wereld. Het is dan ook niet onlogisch dat deze taal ook een invloed heeft gehad op de onze. Sommige invloeden zijn verrassend, andere opvallend. Het Arabisch kleurt het Nederlands meer dan we zelf doorhebben.
~
Hier komt elke week een nieuw Arabisch woord dat in het Nederlands is beland.
~Indra
Satijn, het. o.
زَيْتُوني
Glanzende stof
Mei brengt ieder jaar opnieuw heel wat festiviteiten met zich mee. Het is de maand van communies, trouwfeesten en het Eurovisiesongfestival. Tijd dus voor iedereen om de inner fashionista in zichzelf los te laten. Waarom dit jaar niet kiezen voor een gewaagde outfit in… satijn?
Wil je in de geboortestreek van het woord satijn raken, zal je de maritieme zijderoute moeten volgen tot in de Chinese stad Quanzhou. De ontdekkingsreizigers Marco Polo en Ibn Battuta gingen je in de middeleeuwen alvast voor en volgens de beschrijvingen van die laatste was de haven van de stad een van de grootste die hij ooit had gezien. Via de haven passeerden tabak, zwarte thee, suiker en dus ook satijn om zo vervoerd te worden naar alle uithoeken van de wereld.
De Arabische naam voor Quanzhou is Zaitun (زَيْتُون). De Arabische handelaren die aankwamen in de stad noemden het satijn dat ze verhandelden zaituni, wat zoveel betekent als "van Quanzhou”. In de 14e eeuw verscheen het woord satin via het Arabisch ook in de Franse taal en drong het zo verder door tot in het Nederlands.
Als herinnering aan de Arabisch-Chinese relaties kan je vandaag de oudste moskee in China terugvinden in Quanzhou. De Huaisheng-moskee is meteen ook een van de oudste ter wereld en zou in 627 zijn gebouwd door een van de metgezellen van de profeet Mohammed.
Ondanks de gedeelde geschiedenis van China en islamitische handelaars, zijn er rapporten waaruit blijkt dat de situatie voor moslims in de regio vandaag er niet zo rooskleurig zou uitzien. Volgens de Verenigde Staten zou de stad vandaag een van de plekken zijn waar Oeigoeren, een islamitische minderheid in China, verplicht aan het werk worden gezet in werkkampen. Een bericht dat in schril contrast staat met de glorieuze geschiedenis van de Chinese zijderoute en de Chinees-Islamitische relaties.
2 mei 2023
Opslagplaats, Pakhuis
Nu mensen steeds minder zelf naar winkels gaan en e-commerce meer en meer de norm wordt, zijn opslagplaatsen of magazijnen steeds vaker de onzichtbare aders die leiden naar het kloppend hart van onze economie. Ook de recente stakingen bij supermarktketen Delhaize waarbij vakbonden magazijnen blokkeerden tonen het belang van deze plekken aan. Tijd om de Arabische wortels van het woord extra in de verf te zetten!
Het woord magazijn komt oorspronkelijk van het werkwoord khazana (خَزَنَ) wat opbergen of opslaan betekent. Het woord makhaazin (مَخَازِن), wat meervoud is van makhzan (مَخْزَن), klinkt al heel erg als ons Nederlandse woord magazijn. Ook de betekenis is quasi hetzelfde, namelijk 'pakhuis' of 'opslagplaats'. Klinkt bekend in de oren, niet?
Het woord reisde eerst via Italië (magazzino) en Frankrijk (magasin) tot ons taalgebied. De Arabische invloed op de Italiaanse taal is terug te brengen naar de verovering van Sicilië. Van 827 tot 1061 was het eiland een islamitisch emiraat en ook steden op het Italiaanse vasteland zoals Taranto, Bari en Brindisi kwamen onder Arabische controle te staan. Van daaruit werd de taal en cultuur verspreid over de rest van het huidige Italië.
Tijdschrift
Ook het woord “magazine” komt voort uit het Arabische woord khazana. In eerste instantie verwees magazine enkel naar gedrukte lijsten met de beschrijvingen van de inhoud van legermagazijnen, maar sinds de publicatie van het Britse Gentleman's Magazine in 1730 wordt het woord ook gebruikt om te verwijzen naar tijdschriften. Gentleman's Magazine richtte zich op hoogopgeleide Britse mannen en voor bijna tweehonderd jaar verscheen er maandelijks een uitgave van het blad.
Het maandblad mocht er in 1907 dan wel de brui aan geven, het woord magazine is vandaag niet meer weg te denken uit de Nederlandse taal. Met dank aan de Arabische verovering van een Italiaans vakantieoord.
12 april 2023
Magazijn, het. o.
Magazine, het. o.
مَخَازِن
Safari, de. m.
سفاري
Jachtreis
Nu de paasvakantie is gestart, maar het kwik nauwelijks boven de 10°C rijst, dromen veel mensen van verre en vooral warme vakantiebestemmingen. Waarom dit jaar niet kiezen voor een… safari?
Het woord safari kwam via een omweg langs het Swahili vanuit het Arabisch in onze taal terecht. Safar (سَفَر) betekent letterlijk reis of trip. Toen de islam als religie voet aan wal kreeg in Oost-Afrika, breidde ook de invloedssfeer van de Arabische taal uit tot dit gebied. Het woord safari is een rechtstreekse afgeleide van het woord safar en verwees oorspronkelijk naar elk soort reis.
Door de Britse koloniale bezetting van grote delen van Oost-Afrika, dook het woord safari aan het einde van de jaren ’50 van de 19e eeuw ook op in de Engelse taal. Zo kwam het ook in het Nederlands terecht. Met de tijd kreeg safari een specifiekere betekenis dan gewoonweg “reis”. Hoewel er met safari voor lange tijd jachtreis werd bedoeld, wordt de term vandaag vaker gebruikt om te verwijzen naar een toeristische reis waarbij de deelnemers op zoek gaan naar wilde dieren.
Ook webbrowsers, drankjes en dierenparken kregen mettertijd de naam safari. Als je deze paasvakantie geen genoegen meer neemt met een tripje naar een Belgisch safaripark, kan je altijd met een safari in de hand je safar-plannen uitwerken via safari.
3 april 2023
Al-Kuḥ
Belgen zien hun land graag als zelfverklaard epicentrum van de bierbrouwerij en de opwarming van de aarde zorgt voor nieuwe mogelijkheden in de Belgische wijnbouw. Hoewel alcoholvrije alternatieven alsmaar populairder worden, toont onderzoek uit 2020 aan dat bijna 7/10 Belgen tijdens de werkweek een glas durft drinken. In het weekend stijgt dat aantal zelfs tot bijna 9/10. Alcohol zit duidelijk ingebakken in onze sociale cultuur, maar hoeveel Belgen weten dat alcohol of al-kuḥl (الكُحْل) eigenlijk een Arabisch woord is?
Het woord alcohol dook bij ons voor het eerst op aan het begin van de 15e eeuw en vond haar weg naar onze taal via het middeleeuws Latijn. Het Latijn haalde dan weer de mosterd bij het Arabisch en nam zelfs het Arabische lidwoord “al-” over.
Arabisch was voor bijna 800 jaar de voertaal van de elite op Al-Andalus (الأَنْدَلُس). Het Iberische schiereiland was tussen 711 en 1492 namelijk de uitvalsbasis van verschillende islamitische rijken. In dezelfde periode floreerde de wetenschap in de regio. Ibn Rushd, die wij in het westen beter kennen onder zijn Latijnse naam Averroes, geldt vandaag als een van de grootste islamitisch-Andalusische wetenschappers uit die tijd.
Het woord alcohol verscheen dan ook voor het eerst in Arabische medische en wetenschappelijke geschriften. Die werden dan vertaald naar het Latijn. Pas later zou “alcohol” de bredere betekenis krijgen die wij er vandaag aan geven. Denk de volgende keer dat je een drankje bestelt op café dus maar aan de Arabische taal!
23 maart 2023
Alcohol, de. m.
الكُحْل
Floes, zn. m.
فُلُوس
Geld
“Ik heb niet gedoucht vandaag, want ik ben op die floes vandaag”, zong rapper Boef in 2018. “Floes?”, moest er door het hoofd van heel wat boomers zijn gegaan die het lied per toeval hoorden toen ze radiozender Qmusic passeerden tijdens hun zoektocht naar de frequentie van Radio 2.
Bij jongeren is het woord intussen ingeburgerd geraakt en betekent het zoveel als “geld”. Via Nederland waaide het woord over naar België, maar wat is de oorsprong van het woord floes?
Floes of fulūs (فُلُوس) is het meervoud van het Arabische woord fils (فِلْس). Fils betekent muntje, fulūs betekent dus letterlijk “muntjes”. Informeel betekent het ook in het Arabisch simpelweg “geld”.
Via Nederlandse rappers met Arabische roots werd het woord ook populair in Nederland en nadien in België. Niet enkel jongeren gebruiken het woord. Onlangs zat ik in de auto met mijn moeder en broer. Toen mijn broer het woord floes gebruikte, wist mijn 59-jarige mama perfect waarover hij het had.
13 maart 2023
